उच्च शिक्षण घेणाऱ्या दिव्यांग विद्याथ्र्यांना परिक्षेमध्ये सोयी-सवलती देणेबाबत.
महाराष्ट्र शासन उच्च व तंत्र शिक्षण विभाग
शासन निर्णय क्रमांक : संकीर्ण-२०१६/प्र.क्र. ३०२ / विशि-३
मादाम कामा मार्ग, हुतात्मा राजगुरु चौक,
मंत्रालय विस्तार भवन, मुंबई ४०० ०३२ दिनांक : ०४ मार्च, २०१७,
प्रस्तावना:-
राज्यातील सर्व उच्च शिक्षण देणान्या संस्थामध्ये विशेष गरजा असणान्या (दिव्यांग विद्यार्थ्यांचेअध्ययन, अध्यापन व मुल्यमापनाची पादती वेगळी असणे आवश्यक आहे.विषेश गरजा असणाऱ्या (दिव्यांग विद्यार्थ्यांना शैक्षणिक मुल्यमापनामध्ये गरजेनुरूप सोयी सवलती देण्यासंदर्भात धोरण निश्चितीसाठी शासन स्तरावरून समिती गठीत करण्यात आली होती. सदर समितीच्या बैठकीमध्ये सर्व अकृषी विद्यापीठाचे परिक्षा नियंत्रक दिव्यांगांशी संबंधीत असलेल्या संस्थांचे तज्ञ प्रतिनिधी उपस्थित होते. सदरहू बैठकीमध्ये दिव्यांग विद्यार्थ्यांना उच्च शिक्षणामध्ये येणाऱ्या अडचणी व परिक्षा पध्दतीमध्ये त्यांना दिल्या जात असलेल्या व आवश्यक असलेल्या सोयी सुविधाबाबत सविस्तर चर्चा करण्यात आली व त्यानुसार आवश्यक त्या सूचना व अभिप्राय मागविण्यात आले. प्राप्त अभिप्राय व सूचनांचा विचार करून उच्च शिक्षण/ विद्यापीठीय शिक्षण घेणाऱ्या दिव्यांग विद्यार्थ्यांना सोयी-सुविधा देण्याबाबतचा शासन निर्णय निर्गमित करण्याचे शासनाच्या विचाराधीन होते. त्यानुसार खाली नमूद केल्याप्रमाणे शासन निर्णय घेत आहे.
शासन निर्णय:-
विशेष गरजा असणान्या दिव्यांग विद्यार्थ्यांची खालीलप्रमाणे वर्गवारी आहे.
1.पूर्णत: अंध (Blindness)
2.अंशत: अंध (Low vision/ Partial Blind)
3.कुष्ठरोग निवारित (Leprosy Cured Parica)
4.कर्णबधिर (Hearing [impairmentdeft and hard of hearing).
5.लोकोमोटर डिसेबिलिटी अस्थिव्यंगासह (Locomotor Disability इन्कलुडींग Orthopedic disability)
6.शारिरीक वाढ खुंटणे (Dwarfism)
7.बौध्दिक अक्षम (मतिमंद गतिमंद) Intalectual Disability Montaly challenged/Slow Learners)
8.मानसिक आजार (Mortal lness)
9.स्वमग्न (Autism Spectrum Disorder)
10.सेरेब्रल पाल्सी (Cerebral palsy)
11.स्नायुंची विकृती (Muscular Dystrophy)
12.मज्जासंथेचे तिर्व आजार (Chronic Neurological Conditions)
13.अध्ययन अक्षम (Specific Learning Disabilities)
14.बहुवचन अपर (Multiple Sclerosis)
15.भाषण (वाचा व भाषा अक्षमत्व (Speech and Language Disability)
16.बैलस्मेगिया (Thalassemia)/ कॅन्सर (Cancer)
17.हिमोफिलिया (Hemophilia).
18.सिकल सेल आजार (Sickle Call Disease)
19.विकलांग (Multiple sites
20.अँसिड अॅटक व्हिक्टीम (Acid Attack Victim)
21.पार्किसना आजार (Parkmeone desana)
१) उपरोक्त सर्व प्रकारातील उच्च शिक्षण संस्थांमधील / विद्यापीठ स्तरावरील शिक्षण घेणाऱ्या दिव्यांग विद्यार्थ्यांना खालील नमूद समान सोयी-सुविधा व सवलती उपलब्ध करुन देण्यात याव्यात :-
अ) विद्यार्थ्याच्या सोयीनुसार जवळचे परीक्षा केंद्र देय राहील. (शक्यतो विद्यार्थी ज्या महाविद्यालयामध्ये शिक्षण घेत आहे ते महाविद्यालय किंवा त्याच्या घराजवळचे महाविद्यालय
परिक्षाकेंद्र असा सर्व प्रकारच्या दिव्यांग विद्यार्थ्याच्या उत्तरपत्रिका पी.डब्ल्यू.डी. शिक्का मुद्रित
करून तपासणी करिता वेगळ्या ठेवण्याची व्यवस्था करावी.
ब )विद्यार्थ्यांना सर्व प्रकारच्या परीक्षेच्या (Internal External, Practical) प्रह्मपत्रिका सोडविण्यासाठी
प्रति तास २० मिनिटे अधिक वेळ देय राहील.
(क) अनुत्तीर्ण होणाऱ्या विद्यार्थ्यांना रात्रातील प्रत्येक परीक्षेमध्ये लेखी, तोडी प्रात्यक्षिक, अंतर्गत व प्रकल्प संशोधन परिक्षेमध्ये एकूण गुणांच्या ३ टक्के गुणांची सवलत एकाच विषयामध्ये या सर्व विषमविभागून देण्यात यावी.
ड ) परिक्षेसाठी विद्यार्थ्यांना महाविद्यालयाचे प्राचार्य / संचालक यांचे पूर्व परवानगीने लेखन घेता
येईल. मात्र लेखनिकांची व्यवस्था पालकांनी महाविद्यालयाचे सहकार्याने करावी अन्यथा शक्य झाल्यास महाविद्यालयाने लेखनिकाची यादी देवाची यादीतून लेखनिक देण्यात यावा. यासाठीचा पत्रव्यवहार परिक्षा आवेदनपत्र सादर करतेवेळी करण्यात यावा, आवश्यकतेनुसार
सांकेतिक भाषा विश्लेषक Sign Language Interpreter) उपलब्ध करून द्यावा.
इ )जे विद्यार्थी आरोग्य व शारीरिक शिक्षण, समाजसेवा, बालवीर वीरवाला/ छात्रसेना NCC)
संरक्षण अभ्यास (Defence Studies) / मुलकी संरक्षण व रस्ता सुरक्षा गस्त (Civil Defence and
Road Safety [Patrol इत्यादी विषय पूर्ण करु शकत नाहीत, त्या विद्याथ्र्यांना या
मिळण्यासाठी अर्ज दिव्यांग प्रमाणपत्रासह संबंधित महाविद्यालयामार्फत विद्यापीठाकडे पूर्व
मान्यतेसाठी पाठवाया किया संबंधित विद्यापीठाने अशी सवलत मिळण्याबाबतचे नियम तयार करून सर्व महाविद्यालयाचे निदर्शनास आणावेत.
ई )सर्व प्रकारच्या दिव्यांग मुलांसाठी खेलींग, व्याकरण, विरामचिन्हे याबाबतीत गुणदान कमी करण्यात येवू नये.
उ )यापैकी काही वर्गवारीसाठी विद्यार्थ्यांना परीक्षेसाठी वर्गात आवश्यक असलेली हजेरी/ उपस्थिती बंधनकारक राहणार नाही. त्यासाठी संबंधित महाविद्यालयाच्या प्राचार्याची परवानगी बंधनकारक राहील.
वरीलप्रमाणे सर्वसाधारण सोयी-सवलती सर्व दिव्यांग विद्यार्थ्यांना देय राहतील. याशिवाय त्यांचे दिव्यांगत्याच्या प्रकारानुसार काही विशेष सोयी-सवलती खालीलप्रमाणे देय राहतील :-
२. पूर्णतः अंग (Blindness) व अंशत: अंग (Partial Bind) विद्याथ्यांकरीता सवलती :-
1) परिक्षा कालावधीमध्ये गणितीय पाटीचा (Trailer Frame) वापर करता येईल.
२) परिक्षा कालावधीत आवाजाच्या समपत्राचा (Talking Calculator) वापर करता येईल
३) अंशतः अंध विद्यार्थ्यांना उत्तरपत्रिका लिहिण्यासाठी केचना पत्रिका वाचण्यासाठी
ग्लास मरनीफायरचा वापर करता येईल.
४) अंशत: अविद्यार्थ्यासाठी मोठ्या अक्षरातील (Arial२० प्रश्नपत्रिका छापण्यात यावी )
५) परिक्षेच्या वेळी गरजेनुसार करा व भूमितीय साहित्य साधनाचा वापर करता येईल. आकृत्या, नकाशे, तक्ते इ. न काढण्याची सवलत देय राहील, त्याचे गुण त्या विद्यार्थ्याला त्या प्रमाणात देण्यात येतील अथवा आकृत्या, नकाणे, तक्ते इ.साठी पर्यायी देण्यात यावेत.
६) प्रात्यक्षिक परीक्षेऐवजी या विद्यार्थ्यांना या विषयाची तोंडी परीक्षा बहुपर्यायी उत्तरे असलेली
लेखी परिक्षा (प्रात्यक्षिकांवर आधार देता येईल. डी परीक्षेत प्रात्यक्षिकांवर आधारित प्रश्न विचारले जावेत
७)जर एखादया विद्यार्थ्यांना संगणकाच्या द्वारे परिक्षा दयावयाची असल्यास स्क्रीन रिडींग
सॉफ्टवेअर असलेला संगणक- NVDA Software / तत्सम इतर संगणक प्रणालीचा वापर करता येईल. परंतु त्यासाठी विद्यापीठाची पूर्वपरवानगी घेणे आवश्यक राहील.
८)विदयार्थ्यांना टेपरेकॉर्डरद्वारे देण्यात यावेत आणि त्यांनी प्रथांना दिलेली उत्तरे
टेपरेकॉर्डर रेकॉर्ड करण्यात यावीत व त्यांच्या बसण्याची स्वतंत्र व्यवस्था असावी
९)ज्यावेळी ष्टीहीन मुलगा बन्याच वेळेपासून वेलमध्ये लिहित असेल आणि ज्यामुळे त्याला
थकवा जाणवत असेल अशावेळी त्या काही काळ विश्रांती देण्यात यावी, तथापि ही वेळ सवलतीच्या एकूण वेळेपेक्षा जास्त नसावी
१०)ज्यावेळी ब्रेल वाचन लेखणी असेल अशावेळी लिपीतील गुण कमी करु नयेत, तसेच गरज असेल अशा मौखिक पद्धतीने प्राची उत्तरे विधानाला कितपत
ज्ञान आहे याबद्दलचाचणी घेण्यात यावी. चित्र/आकृत्या नकाशे याऐवजी पर्यायी प्रश्न देण्यात
वावेत. वस्तुनिष्ठ प्रश्नासाठी सुस्पष्ट सूचना देण्यात याव्यात.
११)ज्या वेळी निबंध्यात्मक प्रश्न असतात आणि प्रश्न मध्ये लिहितात अशावेळी सदर प्रश्नावर
गुणदान करतांना उत्तरे मोठया प्रमाणात लिहिलेले आहे हे न पाहता मुख्य मुद्यांर (Kay Pants) वर लक्ष देण्यात यावे, महाविद्यालयने या विषय पत्र ववहार
प्रश्न असतात आणि प्रश्न मध्ये लिहितात अशावेळी सदर प्रश्नावर गुणदान करतांना उत्तरे मोठया प्रमाणात लिहिलेले आहे हे न पाहता मुख्य मुद्यांर (Kay Pants) वर लक्ष देण्यात यावे, महाविद्यालय
१२.प्रकल्पावर आधारित लेखी परिक्षेऐवजी तोडी परिक्षा घेण्यात यावी.
3)कुष्ठरोग निवारित (Laprosy Cured Persona) विद्यार्थ्यांसाठी सवलती
1)या महाविद्यालयात हे विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत से किया महाविद्यालय या विद्यार्थ्यांना परीक्षेसाठी परीक्षा केंद्र म्हणून देण्यात यावे.
२. शिकत असलेल्या महाविद्यालयात शरीराची योग्य स्थिती आणि बराच्या व्यवस्थेसाठी अनुकूल पार केलेले टेबल टायपिंग मशीन, सुय यांची या विद्यार्थ्यांसाठी व्यवस्था करण्यात यावी यासाठी संबंधित महाविद्यालयाने विद्यापीठाची मान्यतापूर्वपरवानगी घ्यावी
3. अचानक उपचार करावे लागतील अशी स्थिती उत्पन झाली परीक्षेच्या कालावधीतच उपचारासाठी हॉस्पिटलमध्ये दाखल कावे लागले तर अशा प्रसंगी विद्यार्थ्याच्या भविष्याचा
विचार करून त्यास पुनः परीक्षेची (Re-Exam) परवानगी देण्यात यावी. विषय शिक्षक,
महाविद्यालयाचे प्राचार्य व परीक्षा विभागाचे प्रमुख यांनी यासाठी समन्वय साधावा.
४. विद्यार्थ्यांना लिहायला सोयीचे व्हावे यासाठी या प्रकारची पेन्सिल, पेन, ग्रीपर,
संगणक देण्याची व्यवस्था उपलब्ध व्हावी
५. गरजेनुसार लेखनिक घेण्याची परवानगी देण्यात यावी.
(४) कर्णबधिर विद्यार्थ्यांसाठी (Hearing impairment-dent and hand of heering) सवलती :- १) प्रश्नाचे उत्तर अपेक्षित शब्दमर्यादेपेक्षा कमी शब्द मर्यादित लिहिता येईल. दत्तांची
उत्तरे मुद्यांमध्ये लिहिता येतील. दित्तरी प्रश्नांमध्ये मुख्य मुद्यांच्या अनुषंगाने (Key points)
उत्तर लिहील्यास परिक्षकांनी उत्तरामध्ये मोडत विषयाच्या अनुषंगाने माहिती/ उत्तरे दिली आहेत का ते तपासून गुणदान करावे.
२) या मुलांसाठी स्पेलींग, व्याकरण, विरामचिन्हे या बाबतीत गुणदान कमी करण्यात येऊ नयेत,
(३) सर्व विषयाच्या पत्रिकेमध्ये प्रार्थी शब्दरचना सोपी असावी मौखि मुल्यमापनासाठी लेखीचा पर्याय असावा.
४) आवश्यकता असल्यास अशा विद्यार्थ्यांना वाचनिक/ सूचक (Prompter) देण्यात यावा...
५) गरजेनुसार विद्यार्थ्याला त्यास हव्या त्या भाषेत पेपरी लिहिण्याची परवानगी देण्यात यावी,
दुसरा पार्ट येणार आहे...
👉दिव्यांगा विषयी अधिक माहिती पाहिजे असेल तर व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करा .
https://chat.whatsapp.com/KPJHtOtLEPJ3eeaEC7iswa
👉दिव्यांग टेलिग्राम चैनल
0 टिप्पण्या
माझ्या दिव्यांग बांधवांना मदत करण्याचा नेहमीच प्रयत्न राहिला आहे, जर तुम्हाला काही शंका असतील तर तुम्ही मला विचारू शकता.